Servet-i Fünun Edebiyatında Gezi Yazısı

[Obivan]

"Merak" insanın yeni bilgiler edinmesini sağlayan çok önemli bir güdüdür. İnsanlar, uzak yerleri ya da ülkeleri, ora­larda yaşayanları, oraların doğasını, canlılarını, insanların yaşam tarzını hep merak etmişlerdir. Bu merak insanı se­yahate, geziye yöneltmiştir.



Değişik, ilginç yerleri gören insan, kendini, gözlemlerini başkalarına anlatmak zorunda hissetmiştir. Duygu ve dü­şüncelerini derli toplu ve sanatlı biçimde yazıya aktarabilen kişi, gezip gördüğü yerlerle ilgili gözlemlerini yazıya geçirir. Böylelikle gezi yazıları ortaya çıkmış olur.



Gezi yazısı gezilip görülen yerlerin ilgi çekici özellikleriyle anlatıldığı düz yazı türüdür. Gezi yazıları okuyucuları bil­gilendirmek amacıyla yazılır.



İyi bir gezi yazısı, okuyucuda, anlatılan yerleri görme arzusu uyandırır.



Servet-i Fünun döneminde, gezi yazısı türünde çok eser yoktur; dolayısıyla bu tür pek gelişmemiştir. Bunun se­beplerinden biri baskıcı yönetim yüzünden seyahat etme özgürlüğünün kısıtlı olmasıdır. Servet-i Fünun'un önde gelen isimleri arasında yurt dışına seyahatleri olan tek sanatçı Cenap Şahabettin'dir.



Servet-i Fünun dergisinin kurucusu olan Ahmet İhsan, matbaacılık ve resim basma tekniği konusunda bilgi edin­mek amacıyla yaptığı bir seyahatiyle ilgili gözlemlerin Avrupa'da Ne Gördüm? (1892) adıyla yayımlamıştır.



Bu dönemin gezi yazısı türündeki önemli çalışmaları Cenap Şahabettin'e aittir.



Cenap, gezi yazılarında sanatlı bir dil kullanmış, özgün benzetmelere yer vermiştir. Bu yazılardaki tasvirler olduk­ça ilgi çekicidir.



Cenap'ın gezi yazıları, bu türün Türk edebiyatındaki ilk sanatlı ve başarılı örnekleridir.



Hicaz'a sağlık müdürü olarak giden Cenap Sahabettin yol izlenimlerini Servet-i Fünun dergisine mektup şeklinde yazmıştır. "Hac Yolunda" bu mektuplardan oluşan bir eserdir. Bu yazılar daha sonra kitap olarak yayımlanmıştır.



"Avrupa Mektupları" Cenap'ın gezi yazısı türündeki ikinci eseridir. Birinci Dünya Savaşı yıllarında Tasvir-i Efkâr ga­zetesi adına yaptığı Avrupa gezisi ile ilgili gözlemlerini içerir. Avrupa'da gezdiği ülkeleri çok canlı biçimde anlatır.



Irak'a yaptığı bir seyahatle ilgili gözlem ve notlarını, "Afak-ı Irak" adıyla yayımlamıştır.



Suriye Mektupları, yazarın gezi yazısı türündeki bir başka eseridir.